Welkom in moederland!

De kinderen liggen eindelijk in bed. Ze hebben de hele dag ruzie gemaakt en je kunt elk moment in tranen uitbarsten. Je hebt al nachten niet goed geslapen, omdat de jongste van 4 maanden niet doorslaapt en je voelt je boos, gefrustreerd en incompetent. En daarover voel je je weer schuldig, omdat je natuurlijk wel van je kinderen houdt. Je wilt net gaan zitten als de telefoon gaat. Je overweegt het ding te negeren, maar bent bang dat de kinderen er wakker van worden. Het is een collega die vraagt hoe het met jou en je kinderen is. Je slikt je tranen weg en zegt met rustige beheerste stem: "Geweldig, het zijn zulke cadeautjes! Het beste wat me ooit is overkomen!"

Dat is wat Susan Maushart, schrijfster van het boek "The Mask of Motherhood" (Welkom in Moederland) het Masker van het Moederschap noemt. Het masker van het moederschap is sereen, rustig, in controle, geduldig, gelukkig en in evenwicht met zichzelf en haar leven. Hoewel dit masker een positieve functie heeft omdat het onze gevoelens en ervaringen kanaliseert in sociaal acceptabele vormen, zijn we volgens Maushart met z'n allen doorgeschoten in het dragen van dit masker, met als gevolg dat vrouwen het gevoel hebben dat ze falen, het niet goed doen, of 'gek' zijn omdat ze zich begrijpelijkerwijs niet herkennen in dit serene masker. Ondanks alle informatie die ons ter beschikking staat, zijn we slechter dan ooit voorbereid op het moederschap!

Moederschap is niet altijd rooskleurig

De realiteit van het moederschap is volgens Maushart heel anders dan het masker doet vermoeden, en we maken het elkaar moeilijk door stug ons masker op te houden. Het lijkt een groot complot om het moederschap rooskleurig voor te stellen, en moeders doen daar zelf het hardst aan mee. Susan Maushart pleit er in haar boek voor onze maskers af te gooien, en eerlijk te zijn over hoe we ons ècht voelen. Volgens haar is er een grote kloof tussen het beeld van het moederschap en de verwachtingen die we erover hebben en de realiteit. De enige manier om die kloof te dichten is door eerlijk te zijn tegen onszelf en tegen elkaar.

Maushart geeft een aantal voorbeelden van de maskers die we dragen

1. Het masker van de zwangerschap

Het masker van de zwangerschap verbergt dat zwanger zijn soms heel zwaar is. Op zwangerschapsboeken zie je ofwel rooskleurige soft-focus foto's van een zwangere vrouw die dromerig uit het raam kijkt, of een kwieke zwangere in een gympakje. Maushart zegt dat hoewel een zwangerschap een prachtig wonder is, er voor elke vrouw die opbloeit, ook een vrouw die 'wegrot' is. Daarom is het belangrijk zwangerschap te erkennen als een wonder maar tegelijkertijd ook als een tijd van beproeving. M.a.w.: je bent niet gek als je het niet fijn vindt om zwanger te zijn, en niet voortdurend op een roze wolk zit.

2. Het masker van de bevalling

Onder het masker van de bevalling verstaat Maushart het idee dat als je je maar goed voorbereid op de bevalling je het proces kunt controleren, ja zelfs tot mogelijkheid van persoonlijke groei kunt maken. Nog nooit wisten vrouwen zoveel van de lichamelijke gebeurtenissen in hun lichaam als nu. Waar vroeger de bevalling een noodzakelijke beproeving was, is de bevalling nu een mogelijkheid tot persoonlijke groei. Was je vroeger al lang blij als jij en je kind de bevalling overleefden, nu is dat dankzij de verbeterde medische kennis van veel minder zorg, waardoor ruimte is ontstaan voor de kwaliteit van het proces van bevallen zelf. Volgens Maushart zie je dit terug in de zwangerschapscursussen die voorbereiden op de bevalling, maar angstvallig stil blijven over de baby en de tijd na de bevalling. De ideeën over wat een goede bevalling is zijn niet reëel met als gevolg dat veel vrouwen ten onrechte denken dat ze het niet goed gedaan hebben. Volgens Maushart is het belangrijkste dat de baby gezond is, en al het andere is mooi meegenomen.

Verder verbergt het masker van de bevalling de mate van pijn die een bevalling doet, met als gevolg dat veel vrouwen na de bevalling verontwaardigd roepen: "Niemand had me gezegd dat het zo zou zijn!" Maushart formuleert dat zo: i.p.v. te herrijzen als een phoenix, voelen veel vrouwen zich meer een geplukte kip na een bevalling. Je ziet het verbergen van de pijn ook in het eufemistisch woordgebruik rondom de bevalling zoals de term 'een drukgevoel' als je moet persen. Bevallen doet gewoon hartstikke pijn, en geen ademhalingstechniek kan die pijn voor je wegnemen. Dus als je tijdens de bevalling wanhopig wordt van de pijn, en niet meer weet waar je het zoeken moet is dat normaal en het betekent niet dat je faalt in de perfecte bevalling.

3. Het masker van de borstvoeding

Het masker van de borstvoeding zegt dat borstvoeding geven natuurlijk is, en dus ook vanzelf gaat. Als moeder geeft het een geluksgevoel en je perfecte melk zorgt voor perfecte, tevreden baby's. Maar in werkelijkheid is borstvoeding iets dat jij en je kind moeten leren en zijn de ervaringen van vrouwen net zo divers als er verschillende mensen zijn. Er is een grote groep die borstvoeding geven inderdaad als natuurlijk en vreugdevol ervaart, maar er is net zo'n grote groep voor wie het hard werken is, voor weinig beloning. Omdat borstvoeding natuurlijk is, denken veel vrouwen dat ze instinctief borstvoeding kunnen geven, en als het niet lukt ervaren ze dat als falen: het moet immers vanzelf gaan? Tel daarbij op dat de adviezen rondom borstvoeding vaak gekmakend verschillend zijn, en geen wonder dat sommige vrouwen naar de fles gaan grijpen. Zoals Maushart zegt: Met zulke medische adviezen heb je geen schoonfamilie nodig! Een interessant punt dat Maushart maakt is dat borstvoeding geven bovendien niet past in onze cultuur. Vrouwen zijn gewend een geordend autonoom leven te leiden en borstvoeding geven ondermijnt de controle die je hebt over je leven. Volgens Maushart is de baby in controle: "Don't call me, we'll call you."

De moraal van het masker van de borstvoeding? Als borstvoeding geven je moeizaam af gaat betekent dat niet dat je een slechte moeder bent; borstvoeding leren geven kost tijd en moeite.

4. Het masker van de keuzevrijheid

Nog nooit waren er zoveel moeders met een betaalde baan, maar ook nog nooit was er zoveel stress over de combinatie kind-baan. Kijk maar naar de boeken in de boekhandel met titels waarin moederschap en baan voorkomen. Volgens Maushart is een moeder die baan en kind combineert weliswaar niet meer uitzonderlijk, maar haar positie als moeder blijft twijfelachtig. Als voorbeeld geeft ze het incident in Engeland waarbij au pair Louise Woodward per ongeluk de baby waarop ze paste doodschudde.

Wat nieuw is dat we nu net zo kritisch staan tegenover thuisblijfmoeders. Als je al vrouw moet kiezen tussen a. kind en baan of b. thuisblijfmoeder, is het enige juiste antwoord "Geen van bovenstaande". De verwachting dat je Alles kunt hebben is niet reëel. Zowel de moeders met een baan als de thuisblijfmoeder prijzen hun keuze. "Ik zou geen leuke moeder zijn zonder mijn baan" zegt de 'werkende' moeder. "Ik geef mijn kind de best mogelijke zorg," zegt de thuisblijfmoeder. Wat moeders met een baan en thuisblijfmoeders verenigt is het gevoel ergens iets te missen. Maushart vergelijkt het met een quizshow, waarbij de kandidaat net de verkeerde deur kiest en daardoor de ultieme prijs misloopt.

Het masker van de vrouw die kind en baan combineert is het bekende: sereen en in controle. Maar Maushart zegt dat de prijs die deze vrouw betaalt voor haar baan een extra 'dienst' is als ze thuis komt. De zogenaamde 'second shift', want weliswaar zijn onze ideeën over de verdeling van het werk in huis dramatisch veranderd ons gedrag is dat niet. Vrouwen doen veel meer huishoudelijk werk dan mannen.

De prijs die de thuisblijfmoeder betaalt voor haar keuze is verlies van status, erkenning, financiële onafhankelijkheid en identiteit.

Maushart vindt dat we excuses gebruiken om onze keuze te motiveren. De moeder met baan zegt dat het financieel noodzakelijk is, en de thuisblijfmoeder zegt dat ze het voor haar kinderen doet. Dit komt doordat we nog niet gewend zijn aan alle keuzemogelijkheden. Om het masker af te gooien moeten we erkennen dat we keuzes hebben, en daar onze eigen verantwoordelijkheid voor nemen. Bovendien moeten we erkennen dat we die keuzemogelijkheden verdienen, en ons er niet schuldig over voelen.

5. Het masker van de gelijkwaardige relatie

Veel paren zien het krijgen van een kind als een verrijking van hun relatie. Maar volgens Maushart is de komst van een kind te vergelijken met het gooien van een handgranaat in een huwelijk. Hoe gelijkwaardig een relatie ook is, door de komst van een kind vallen de meeste stellen in traditionele rollen. Hoe gelijkwaardiger een relatie was, en hoe groter de verwachtingen over blijvende gelijkwaardigheid hoe groter de schok en schade aan die relatie.

Mausharts conclusie

Het moederschap heeft veel meer waarde dan onze maatschappij en cultuur eraan toekent. Door het dragen van onze maskers erkennen we niet de macht die we als moeders hebben en de enorme consequenties die het moederschap heeft voor ons leven. Moeder worden is een reis, en iedereen die deze reis maakt, een heldin. Het is tijd dat we dat toegeven, aan onszelf en aan de maatschappij. Maar in plaats van onszelf te erkennen als heldinnen, doen we alsof het allemaal weinig voorstelt, en alsof het allemaal een 'makkie' is.

We moeten uitkomen voor de 'grootsheid' van het moederschap en eerlijk zijn over onze gevoelens en ervaringen. Niet onze gevoelens en ervaringen zijn gek, maar de ideeën in onze maatschappij over wat die gevoelens en ervaringen zouden moeten zijn, zijn gek. Door onze maskers af te gooien kunnen we de kloof tussen het beeld van het moederschap en de realiteit dichten. Dan zullen toekomstige moeders beter voorbereid zijn op het moederschap en zich niet meer abnormaal voelen, en huidige moeders zullen zich begrepen voelen.

Mijn conclusie

Het boek "The Mask of motherhood" is geen hapklare brok. Het vergt aandacht en concentratie, iets waar het, volgens Maushart, moeders vaak aan ontbreekt door slaapgebrek en het geven van borstvoeding. Ook al leest het dus niet heel makkelijk weg, toch is het boek de moeite waard, al was het maar voor de broodnodige hersengymnastiek. De vele persoonlijke voorbeelden die Maushart geeft helpen om het boek uit te lezen, ondanks de soms wat onduidelijke structuur.

Het boek zet beslist aan tot denken. Zo kan ik als een soort van ramptoerist nu al uitkijken naar de ervaringen van mijn jongste zusje als zij ooit kinderen besluit te krijgen. Mijn jongste zus is teamleider over zo'n 20 mensen en dus gewend aan controle en autonomie. Volgens Maushart zal voor haar de schok van het moederschap daardoor extra groot zijn. Moederschap en controle zijn immers een slechte combinatie! Ook op het gebied van de gevolgen van kinderen voor je relatie geeft het boek interessante aanzetten tot een goed gesprek met je partner. Hoe gelijkwaardig is je relatie nou eigenlijk als je trots tegen iedereen vertelt hoe goed je partner je ondersteunt omdat hij niet zeurt als het eten niet elke dag om zes uur klaar is? Of dat hij niet klaagt als het huis een klerenbende is. Als ik het type voel ik mijn bloed al gaan koken! Wat is er mis met zijn handjes?!!

Ook de vraag of Maushart gelijk heeft met haar idee dat vrouwen maskers dragen is interessant om over door te praten, tijdens bijvoorbeeld een bijeenkomst van een moedergroep. Denk bijvoorbeeld aan het masker van de bevalling. Ik hoor toch ook veel vrouwen klagen over de gruwelverhalen die andere vrouwen hen vertellen. Het algemene Masker van het moederschap herken ik wel. Van die moeders die alles onder controle hebben met voorbeeldige kinderen. Dan voel ik mezelf kleiner worden.