Afscheid nemen, loslaten wat dierbaar is

In ieder mensenleven zit verlies en afscheid.

Als je verhuist moet je afscheid nemen van je huis en omgeving. Je kunt een baan verliezen. Een huwelijk kan stuklopen, je kunt bepaalde overtuigingen verliezen en een huisdier kan dood gaan.

Maar het grootste verlies is als iemand waarvan je houdt overlijdt.

En daarover gaat Riekje Boswijks boek Afscheid nemen.

Reisgids door het Land van Rouw

Stel je plant een reis naar, ik noem maar wat, Siberië. Je bent er nog nooit eerder geweest, en kent er heg noch steg. Grote kans dat je dan van te voren reisgidsen gaat verzamelen. En boeken leest over Siberië.

Zo zorg je ervoor dat je, eenmaal in Siberië, weet wat je ongeveer kunt verwachten.

Riekje Boswijks beschrijving van een rouwproces kun je vergelijken met een reisbeschrijving. De emoties kun je zien als verschillende steden en dorpen waar je door heen reist. In sommige blijf je wat langer, andere sla je eerst over.

'Door het verloop van de hele 'reis' te lezen, kun je beter begrijpen en zien waar je je in het proces bevindt en welke kant je uit moet.'

Maar, benadrukt Riekje Boswijk, er is niet één rouwproces. Het is voor iedereen weer anders. En je maakt de reis door het Land van Rouw telkens weer opnieuw.

Proces van afscheid nemen: 3 fases

Riekje Boswijk onderscheidt 3 fases in het rouwproces

Pijnlijke werkelijkheid aanvaarden
Afscheid nemen
Rouwen

I. Aanvaarden

In de eerste fase van Aanvaarding kom je volgens Riekje Boswijk langs verschillende stations.

Lift: de schrik!

Je hoort het slechte nieuws. Je bewustzijn schiet als het ware de ruimte in. Sommige mensen vallen zelfs flauw. De herinneringen aan dit moment zijn later haarscherp. Je weet bijvorobeeld nog precies waar je stond, hoe het rook.

Verdoving

Heb je jezelf wel eens per ongeluk met een hamer op je duim geslagen? Het duurt even voordat je de pijn voelt! Daarmee kun je deze periode vergelijken. Het is een soort beschermingsmechanisme tegen teveel pijn.

Het hoofd

Je bewustzijn komt vanuit zijn reis in de ruimte terug in je lichaam. In je hoofd om precies te zijn. En daar zit je verstand. In deze fase probeer je met je verstand te begrijpen wat er is gebeurd. Net als in de fase van de verdoving probeer je jezelf tegen al teveel pijn te beschermen. In deze fase doe je dat door te proberen te begrijpen.

Het lichaam

In deze fase komen de emoties.

Het hart

Je voelt pijn en verdriet.

Fase II: Afscheid nemen

Nadat de eerste schok is verwerkt moet je afscheid nemen.

Stel je voor dat je iemand naar het vliegveld brengt voor een lange reis. Vlak voor hij door de poortjes loopt, omhels je elkaar een laatste keer extra stevig.

Dat is volgens Rieke Boswijk de kern van afscheid nemen: dichtbij elkaar komen! Voordat je elkaar loslaat wil je elkaar nog één keer naderbij komen. De ander nog een keer echt ontmoeten, en jezelf te laten zien.

De functie van dit diepe contact is dat het gevoel van vervulling geeft. Het is áf. En dat maakt het vervolgens mogelijk de ander echt los te laten.

Riekje:

'Ik denk dat je zelfs wel kunt stellen dat je iemand pas kunt loslaten wanneer je hem eerst wérkelijk hebt aangeraakt en wanneer j werkelijk door de ander aangeraakt hebt gevoeld. Zolang dje die aanraking niet hebt gevoeld, zul je een onaf gevoel houden, wil je nog iets. Het is goed om dit voor ogen te houden: loslaten is pas mogelijk wanneer alles is gezegd, wanneer er niets meer is blijven liggen.'

Afscheid nemen heeft in deze fase dus meer te maken met elkaar opzoeken.

Afscheid nemen is heel dichtbij elkaar komen

Fase III: Rouw

De ander is er niet meer. Je bent alleen. Als de periode van afscheid zwaar was, voel je je misschien opgelucht. En dat kan dan weer voor schuldgevoel zorgen. Maar al snel duiken vervolgens eenzaamheid en pijn op.

Riekje: Rouwen is voelen dat je alleen bent. Voelen dat de ander er niet meer is.

Innerlijke boedelscheiding: wat is echt van mij?

Interessant is dat Riekje het heeft over een boedelscheiding! Als je lang met iemand bent samen geweest dan heb je samen een onzichtbare inboedel. Daarin zitten jullie ideeën, waarden, normen en gewoontes. Zo kijk ik bijvoorbeeld nooit kostuumdrama's omdat mijn man daar niet van houdt. En ik vind het niet gezellig om zonder hem te kijken.

Nu de ander er niet meer is, moet je kijken wat je van die inboedel wilt houden. Wat echt van jou is, en wat meer van de ander was. In het geval van de kostuumdrama's zou dit kunnen betekenen dat ik besluit die weer te gaan kijken. Dat deel van de onzichtbare inboedel wil ik niet houden.

Als iemand waarvan je houdt dood gaat, dan word je dus met jezelf geconfronteerd. Wie ben jij, zonder die dierbare?

Riekje Boswijk zegt hier over:

'Je mist niet alleen je partner als persoon, maar je wordt ook geconfronteerd met het feit dat je partner een flink aantal 'gaten' van jezelf opvulde. Al die gaten liggen nu weer kaal en leeg voor je.'

Even een heel praktisch voorbeeld: jij bent bijvoorbeeld slecht met cijfers. En je vindt er ook helemaal níets aan. Gelukkig regelde je partner jullie administratie! Nu hij er niet meer is, wordt dit 'gat' niet meer opgevuld!

Conclusie

Afscheid nemen hoort bij het leven.

Je kunt niet van te voren rouwen. Maar het kan geen kwaad om je eens te oriënteren op dat Land van Rouw. Niet omdat je er heen wilt, maar omdat ieder mens er ooit belandt!

Riekje's boek leest prettig, en biedt aanknopingspunten. Ze gaat echt op de emoties in, waarmee je te maken krijgt. En biedt handvatten.

Tegelijkertijd vond ik het soms wel moeilijk om de draad vast te houden. Want ze maakt wel erg veel onderverdelingen. Daardoor dacht ik soms echt: 'Huh?! Waar zitten we nu?'

Toch vind ik dit boekje een aanrader. Omdat het zo menselijk en met oog voor emoties is geschreven.